تحلیلگر/ احمد رأفت- روزنامه نگار

تحریم‌ تسلیحاتی رژیم جمهوری اسلامی ۱۸ اکتبر سال جاری میلادی به پایان خواهد رسید. بر پایه توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی مدت این تحریم ۵ سال تعیین شده بود. آمریکا که در هشتم ماه مه ی سال ۲۰۱۸ میلادی از برجام خارج شد، امروز بر لزوم تمدید این تحریم‌ها اصرار دارد و دستیابی رژیم ایران به سلاح‌های جدید را تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و جهان به حساب می‌آورد و بر همین مبنا در روزهای گذشته پیش‌نویس قطعنامه جدیدی را برای تمدید منع فروش تسلیحات به جمهوری اسلامی در اختیار برخی از اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار داده است.

البته تصویب این چنین قطعنامه‌ای و تمدید محرومیت رژیم جمهوری اسلامی از دستیابی به تسلیحات، آمریکا به رای موافق ۹ کشور عضو این شورا نیاز دارد. تا کنون تنها روسیه رسما اعلام کرده است که از این قطعنامه حمایت نخواهد کرد و در انتظار پایان مهلت تحریک‌های تسلیحاتی در ماه اکتبر آینده برای از سر گرفتن فروش تجهیزات نظامی به جمهوری اسلامی است.

"میخائیل اولیانوف" دیپلمات با نفوذ روس می‌گوید: «آمریکا از مخالفت ما با خبر است و بنابراین از هم‌اکنون در جستجوی راه حل‌های دیگری برای ادامه تحریم تسلیحاتی ایران است.» چین اگرچه هنوز موضعی رسمی اتخاذ و اعلام نکرده، ولی به گفته برخی از دیپلمات‌های اروپایی از چنین قطعنامه‌ای هر گز پشتیبانی نخواهد کرد. در شرایط کنونی با وجود خوشبینی برایان هوک، "مسئول گروه ویژه ایران در وزارت خارجه آمریکا"، بسیار بعید می‌رسد که روسیه و چین از حق وتوی خود استفاده نکنند، بویژه که روابط واشنگتن و پکن در مرحله‌ای بسیار بحرانی قرار دارد.

برایان هوک در گفتگویی با خبرگزاری رویترز می‌گوید: «منافع چین و روسیه در خاورمیانه با صلح و ثبات در این منطقه گره خورده است و می‌دانند که فرقه‌گرایی و سیاست‌های خشونت‌آمیز رژیم ایران دلیل اصلی بی ثباتی در این بخش از جهان است.» برایان هوک در ادامه همین گفتگو می‌افزاید «تمرکز ما بر دیپلماسی هوشمند و سنجیده با همه طرف‌های درگیر است تا بتوانیم با دستیابی به یک توافق تحریم‌های تسلیحاتی را تمدید کنیم.» برای عباس عراقچی معاون وزارت خارجه ی ایران، تمدید تحریم‌های تسلیحاتی «خط قرمز» است و در صورت بازگشت آنها «جمهوری اسلامی در رویکرد هسته‌ای خود تجدید نظر خواهد کرد.»

حسن روحانی نیز در نامه‌ای خطاب به کشورهای اروپائی عضو برجام و اتحادیه اروپا تهدید کرده است «تمدید تحریم‌های تسلیحاتی عواقب بسیار سختی خواهد داشت.» بر اساس اخباری که از منابع غربی در ارتباط با این نامه به خارج درز کرده‌اند، حسن روحانی تهدید کرده که ایران می‌تواند تعهدات برجامی خود را به صفر برساند که عملا به معنای مرگ این توفق است. یکی دیگر از تهدید‌های حسن روحانی خروج ایران از معاهده موسوم به «ان پی تی» یا منع گسترس سلاح‌های هسته ای است.

اروپا نیز اگرچه بطور رسمی موضعی در این ارتباط نگرفته است، اما به نظر می‌رسد که با تمدید تحریم‌ تسلیحاتی رژیم جمهوری اسلامی مخالفت نخواهد کرد. در ماه‌‌ها و حتا روزهای گذشته سه کشور اروپایی عضو برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان) بارها نگرانی خود از برنامه‌های موشکی جمهوری اسلامی اعلام کرده و این فعالیت‌ها را مغایر با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که در سال ۲۰۱۵ پس از امضای برجام به تصویب رسید می‌دانند.

در این مصوبه‌ی شورای امنیت از جمهوری اسلامی خواسته می‌شود از هرگونه آزمایش موشک‌های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای خودداری کند. البته نمی‌توان در نظر نداشت که کشورهای اروپائی می‌خواهند برجام را به هر قیمتی حفظ کنند و تا کنون نیز از هیچ تلاشی در این رابطه کوتاهی نکرده‌اند. اروپا به اشتباه برجام را ضمانتی برای امنیت خود و متحدینش در منطقه می داند.

کشورهای اروپائی البته به این نتیجه رسیده‌اند که برجام بصورت کنونی‌اش کافی نیست. نوربرت روتگن، رئیس کمیسیون سیاست خارجی پارلمان آلمان، در گفتگویی با روزنامه «دی ولت» می‌گوید «هدف از توافق هسته‌ای بازداشتن جمهوری اسلامی از دستیابی به سلاح هسته‌ای بود.» این سیاستمدار آلمانی معتقد است «پس از خروج آمریکا جمهوری اسلامی دقیقا تهدیدهای سابق را از سر گرفت» و بنابراین باید به توافق جدیدی با این کشور دست یافت که «امنیت منطقه را نیز در بر بگیرد.»

جمهوری اسلامی که دل به سیاست‌های نرم «دموکرات‌ها» بسته است و آرزو دارد در انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر آینده مستاجر کاخ سفید تغییر پیدا کند و دونالد ترامپ مجددن انتخاب نشود، از نامه ۴۲۹ نماینده مجلس آمریکا، که دموکرات‌های اکثریت آن را به دست دارند، برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شگفت زده شد. در این نامه‌ای که خطاب به وزارت خارجه نوشته شده است، نمایندگان هر دو حزب می‌خواهند فعالیت‌های دیپلماتیک در سازمان ملل برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی شدت گیرد.

در شرایط سیاسی کنونی آمریکا، که دو حزب دمکرات و جمهوریخواه در رقابت انتخاباتی هستند، این نامه که نمایندگان هر دو تشکل سیاسی امضای خود را زیر پای آن گذاشته‌اند، دارای اهمیت بسیار است و نشان از نگرانی مشترک آنها از سیاست‌های تسلیحاتی ایران دارد. اگر روسیه یا چین، یا هر دوی آنها، از حق وتوی خود در شورای امنیت استفاده کنند، چه راه دیگری آمریکا برای تمدید تحریم‌ها در مقابل خواهد داشت؟ راه دوم می تواند آن جمله سربسته‌ای یاشد که چندی پیش مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا مطرح کرد: بازگشت این کشور به توافق هسته‌ای باشد.

اگر آمریکا بتواند به برجام بازگردد و یا اگر در برجام باقی می‌ماند، می‌توانست از آنچه با نام «مکانیسم ماشه» شهرت یافته است استفاده کند. اروپائي‌ها اگرچه دو بار تا کنون رژیم جمهوری اسلامی را تهدید به استفاده از این سازوکار کرده‌اند، ولی میلی به استفاده از آن در حال حاضر ندارند.

در صورت استفاده از «مکانیسم ماشه پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی در نهایت می تواند به شورای امنیت ارجاع شود و در اینصورت بلافاصله تمامی تحریم‌ها و قطعنامه‌های مصوب این شورا تا قبل از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ میلادی به جای خود باز خواهند گشت و آمریکا به خواست خود که ادامه تحریم‌های تسلیحاتی است خواهد رسید.

حسن روحانی فشار آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی رژیم ایران را نشان از درماندگی کاخ سفید می‌داند که گفته او «نه راه پس و نه راه پیش» دارد. در حقیقت این جمهوری اسلامی است که در منگنه قرار گرفته است.

خروج از "ان پی تی" و یا پاره کردن برجام از سوی ایران، عملن همانی است که آمریکای دونالد ترامپ بدنبال آن است. این چنین اقدامی از سوی حاکمیت ایران یعنی بازگشت خودکار و فوری تمامی تحریم‌هائی که تا سال ۲۰۱۵ وجود داشتند. تحریم‌های بین‌المللی که بس فراتر از تحریم های کنونی آمریکا هستند و جامعه جهانی را مجبور به پیروی از آن می‌کنند. در این چنین حالتی شاید به نفع جمهوری اسلامی باشد که از دوستان روس و چینی خود بخواهد با تمدید تحریم تسلیحاتی مخالفتی نکنند.

‌ ‌ 249 ‌‌بار دیده شده‌‌