سازدانی: بەیان عەزیمی
لە ڕۆژانی ڕابردوودا کۆماری ئیسلامی بۆ چەندمین جاری بەردەوام سنوورەکانی کوردستانی بە بیانووی بنکە و بارەگای حیزبە ڕۆژهەڵاتییەکان بۆردومان کرد؛ بۆ شیکردنەوەی زیاتری ئەم باسە و لێکەوتەکانی، وتووێژێکی تایبەتمان لەگەڵ هاوڕێ عەبدوڵڵا ئازەربار، ئەندامی دەفتەری سیاسی و بەرپرسی کۆمیسیۆنی نیزامیی کۆمەڵە سازکردووە.
پرسیار: هاوڕێ عەبدوڵڵا هەر وەك ئاگادارن لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، هەر دوو دەوڵەتی توركیە و كۆماری ئیسلامی دەستیان كرد بە تۆپباران و بۆردومان كردنی ناوچە سنوورییەكانی كوردستان؛ هەندێك سەرچاوە دەڵێن، ئەگەری ئەوە هەیە سازانێك لە نێوان ئەم دوو وڵاتە كرابێ بۆ ئۆپەراسیۆنێكی هاوبەش بە دژی كورد لە ناوچەكەدا؛ ڕای ئێوە لەمبارەیەوە چیە؟
وڵام: لە ئێستادا و لە ڕابردووشدا هاوئاهەنگی گەلێك جاران بووە لە تۆپباران كردن و لە لێدانی بنكە و بارەگاكانی پێشمەرگە و گێریلا لە نێوان دەوڵەتانی ئێران و توركیە، ئەم جارەش هاوئاهەنگی دەبینی لە لێدان و بۆمباران كردنەكانی دەوڵەتی توركیە بو سەر مەقەڕەكانی پ ك ك و گریلاكان، توپباران كردنی مقەڕ و بنكە سنوورییەكانی حیزبەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات. بەڵام من هیچ نیشانەیەك لە پڕۆژەیەكی هاوبەش یا ئەوەی پێی دەڵێن عەمەلیاتی هاوبەش نابینم، ئۆپەڕاسیۆنێكی هاوبەش بە دی ناكەم یا لانیكەم تا ئێستا هیچ نیشانەیەك لە عەمەلیاتی هاوبەش نیە، بڵێی بەیەكەوە و لە ژێر یەك فەرماندەهی بەهاوكاری یەكتر یا هاوبەشی عەمەلیاتێك ئەنجام بدەن لانیكەم لە ئێستادا عەمەلیاتێكی ئاوا بەدی ناكرێت.
پرسیار: لەم كاتەدا كە كۆماری ئیسلامی لەگەڵ كۆمەڵێك قەیرانی گەورەی ناوخۆیی و دەرەكی بەرەوڕوویە و لە ژێر گوشاری كۆمەڵگای نێونەتەوەیی دایە، بەم كارەی دەیەوێ چ پەیامێك بگەیەنێت؟
وڵام: ئەوە ڕاستە كۆماری ئیسلامی تووشی قەیرانی زۆرە، ئەوەش راستە لە ژێر گوشاری زۆری نێونەتەوەییە، بەڵام هێرشە شتێكی زۆر لە وەزعی دەوڵەتی ئێران بە باش و خراپ ناگۆڕێ، لەم فەسڵەدا گەلێك جاران تۆپباران كردنی سنوورەكان لە بەرنامەی دا بووە و ئەنجامیشی داوە، سیاسەتێكی نوێ نیە. كوماری ئیسلامی هاوكات و هاوتەریب لەگەڵ دەوڵەتی توركیە گەلێك جاران چالاكی كردووە، گەلێك جار هاوكار و هاوئاهەنگیان بووە، ئەوەی ئەم جارە زۆر دیارە، مەسەلەی كۆكردنەوەی هێزە لە سەر سنوورەكان لە لایەن ئێرانەوەیە، لە سنوورەكانی كرماشان، لە سنووری ئوستانی كوردستان و ئازەربایجانی رۆژئاوا، ئەمە ئەسڵی كارە گەورەكەیەتی، تا ئێستا كردەوەیەكی زۆرگەورە و دیاری لەخۆی نیشان نەداوە و تۆپبارانێكی مەحدوودی كردووە لە ناوچە سنووریەكان وە دەستی ڕاگرتووە، كۆكردنەوەی ئەو هێزە لە سنوورەكان و راگواستنی چەك و چۆڵ و كەرەسەی سەربازیی بێ هۆكار نیە، یەكێك لە ئەگەرەكان ئەوەیە لە داهاتوو چالاكی پێ بكا. یا هێناویەتی پشتیوانەیەك بۆ سنوورەكان دابنێ و سنوورەكانی پێ بەهێز و قایم بكا، لانی كەمی ئەوەیە مانۆڕێكی سەربازی بدات و هەڕەشە لە هەرێم و دژبەرەكانی خۆی لە هەرێم بكا و چنگ و ددانێك نیشان بدا.
پرسیار: بەردەوامی ئەم گرژیانە، چ كاریگەرییەكی لەسەر دۆخی كورد لە ناوچەكە دەبێت؟
وڵام: بە ئۆپەڕاسیۆنێكی مەحدود و چكۆلە یا بە عەمەلیاتێك و شەڕێك كاریگەری لە سەر دۆخی كورد لە ناوچەكە دانانێ، مەگەر ش كارێكی زۆر گەورە بێ، هەڵقەندنی پێشمەرگەو گریلا لە شوێنی كار و چالاكیان و كاری گەورەی هاوشێوە تا دۆخی بزوتنەوەی كورد بگۆڕێ. ئەو زنجیرە چالاكیانە كۆماری ئیسلامی و توركیە هەموو ساڵێك ئەنجامیان داوە و ساڵی وا هەیە چەندین جار ئەنجامیان داوە، ئەمە سیاسەتگوزارییەكی نوێ نیە تا وەكوو ئێمە وەزعی كورد و باروودۆخی كوردی لە ناوچەكەی پێ لەمحەك بەدەینەوە، بۆیە لە سەر هەرێمی كوردستان و لە سەر ئیدارەی هەرێمی كوردستان وە سنوور بەزاندنەكانیان وە لەسەر ئاڵۆزی ناوچەكە بە تایبەت لە شەرایەتی كۆڕونا و لە شەرایەتی ئەو بوارە ئابووریە ناخۆشەدا بارگرانیەكی زۆرتر دروست دەكا، بەڵام بە گشتیی كاریگەری قوڵی ئەوە لەسەر وەزعی كورد لە ناوچەكە نابێ یا باشترە بڵێم، بە ڕووداوێكی لەم چەشنە چارەنووسی بار و دۆخی كورد ئەم بار و ئەوبار ناكا.
پرسیار: سەرچاوە ناوخۆییەكان باس لە ڕاگواستنی چەك و چۆڵی قورس لە لایەن ڕژیمەوە بۆ سەر سنوورەكانی كوردستان دەكەن؟ مەبەستی كۆماری ئیسلامی لەم كارە چیە؟
وڵام: ڕاگواستنی ئەم چەكو چۆڵە قورسانە بۆ سەر سنوورەكان كە لە هەواڵەكاندا بڵاو دەبێتەوە پشتراستیش دەكرێتەوە، حەقیقەتی هەیە وبەشێكی هەر بەو ئامانجانەیە كە تا ئێستا ئەنجامی داوە و تۆپبارانی ناوچە سنوورییەكانی پێ كردووە، هەڕەشەی پێدەكا وە دەیهەوێ ببیندرێ، كاتێك دەیهەوێ عەمەلیاتێكی ئاوا ئەنجام بدا، ببیندرێ كە ئەو ئامادەگی هەیە بۆ درێژەدانی ئەم چالاكیانە و ئەو عەمەلیاتانە، دەبێ ڕابوەستین ئامانجیان ڕوون بێتەوە ئایا بۆ مانۆڕێكی سەربازی هاتوون، ئایا هاتوون لە سنوورەكان بمێننەوە و ببن بە بەشێك لە سنوور پارێزان و جێگیر ببن، جارێ ئامانجیان مەعلووم نیە. لە بەشێك لە سنوورەكان ئامانجی خۆیانیان دیاری كردووە و كار خویانیان كردووە، چالاكییان كردووە، تۆپبارانی ناوچە سنووریەكانیان پێ‌كردووە، دەلیلی ڕاگواستنەكانیان ئەوەیە، بەڵام هەر هەموویان بەو مەبەستە ڕانەگواستراون و دەبێ ڕابوەستین بزانین ئایا لە سنوورەكانی دیكەشەوە چالاكی لەم چەشنە دەكا یا نا؟
پرسیار: كۆماری ئیسلامی هەموو ساڵێك بە بیانووی بوونی بنكە و بارەگای حیزبە ڕۆژهەڵاتییەكان، ناوچە سنوورییەكانی هەرێمی كوردستان بۆردومان دەكات، لەگەڵ بەزاندنی سەروەری خاكی هەرێمی كوردستان گەلێك جار زەرەر و زیانی گیانی و مادی بە خەڵكی ناوچەكەش دەگەیەنێت؛ هۆكاری بێ دەنگی حكوومەتی هەرێم و عێراق چیە؟
وڵام: ئەوە ڕاستە بەو تۆپباران كردنە غەیری زەرەر و زیان گەیاندن بە خەڵكی هەرێمی كوردستان و كاسبكارانی سەر سنوور و مەڕدار و وەرزێڕ و دانیشتوانی ئەم سنوورە، سەروەری خاكی عێراق و حكوومەتی هەرێمی كوردستان پێشێل دەكا، گەلێك جاران بووەتە هۆی ناڕەزایەتی دەربڕینی حكوومەتی عێراق و حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بانگی نوێنەریان كراوە و شكایەتیان لێكردوون، شتی ئاواش گەڵێك جاران لە ئارادا بووە، بەڵام گرفتی بنەڕەتی جیا لە بوونی هێزهایەك كە لە عێراق لە ئێران نزیكن و لە ژێر كاریگەرییاندان، بەڵام لە ڕاستیدا زەعیف بوونی دەوڵەتی ناوەندی لە عێراق و یەك دەست نەبوونی لە لایەك و لە لایەكی دیكەوە وەزعی نالەباری حكومەتی هەرێم و زەعیف بوونی لە بەرابەری ئێراندا هۆكارە بو ئەو مەبەستە.
پرسیار: هەڵوێستی كۆمەڵە و ناوەندیی هاوكاری حیزبەكانی كوردستانی ڕۆژهەڵات لەمبارەیەوە چیە؟ لە ئەگەری بەردەوام بوونی ئەم هێرشانە بۆسەر بنكە و بارەگای حیزبە ڕۆژهەڵاتییەكان لە سنوورەكانی ڕۆژهەڵات، كاردانەوەتان چی دەبێت؟
وڵام: ئێمە هەمیشە ئەو هێرشانە بۆ سەر خاكی هەرێمی كوردستان مەحكووم دەكەین و نابێ ئیزن بە رژیمی ئێران بدرێ سەرەڕۆیی و پێشێلكاری بكا، سەبارەت بە هێزەكەی خۆشمان لە سەر سنوور لەم هێرشەی دوایی خۆشبەختانە ئێمە لایەنەكانی تریش بێ زەرەر و زیان بوین و خەڵكی هەرێمی كوردستانیش كەم زەرەر و زیان بوون تا ئێستا، هیوادارم زیانێكی زۆر توشی خەڵكی كوردستان و هێزەكانی كوردستانی رۆژهەڵات نەبێ، ئەبێ ڕابوەستین بزانین فورسەتی چی دێتە پێشێ، هێرش بكا بۆ سەرسنوورەكان هەڵوێستمان دەبێ ، دەبێ بزانین دەقیقەن ئەگەر تۆپبارانێكی كوێر لە دورەوە بكا خۆپارێزی و قایمكاری، ئارایشێكی وا بە خۆمانەوە بگرین كە بە بۆنەی ئێمەوە خەڵكی سنوورەكە تووشی زەرەر و زیانێك نەبن كە تا ئێستاش هەر وابووە و ئێمە سیاسەتێكی دروستمان گرتووەتەپێش، بەڵام با بزانین پانتایی ئەم چالاكییە چۆن دەبێ؛ ئێمەش هەڵوێست دەردەبڕین. تا ئێستا وەك ناوەندی هاوكاری هیچ شتێكمان بڵاو نەكردۆتەوە. حیزبی كۆمەڵەش بێجگە لە ئیقدامێكی پێشمەرگانە و خۆ ئامادەكارییەك، كاری دیكەمان نەكردووە یا كاری میدیایی هاوبەش یا ڕاگەیاندن تا ئێستا لە ئارادا نەبووە .
ئه‌م بابه‌ته 1905
جار خوێنراوه‌ته‌وه