ئاسۆی رۆژ

آرام محمدی

آسونیوز- فردا دوشنبه ٤ آوریل ٢٠٢٢میلادی، برابر با ١٥ ام فرودین ماه ١٤٠١ شمسی، روز جهانی آگاه سازی از مخاطرات مین است.

همانگونه که آگاه و مطلعیم، مین شاید به عنوان یکی از مناقشه برانگیز ترین اداوات نظامی محسوب شود که، میان خودی و غیر خودی و یا به اصطلاح میان نظامی و غیر نظامی، تفاوت چندانی قائل نیست.

این روز در سال ٢٠٠٦میلادی، توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با هدف تنویر و حساس سازی افکار عمومی نسبت به خطرات ناشی از مین تعیین شد.

تا کنون آمار دقیقی از مین های کاشته شده در جهان کنونی وجود ندارد، که این مسئله شاید به علت موارد امنیتی و حتی سیاسی و... باشد و این امر نیز به نوبه ی خود جای بسی تامل دارد. اما تخمین زده می شود که، بالغ بر ١١٠ میلیون مین زمینی در دستکم ٧٠ کشور جهان کاشته شده و گفته می شود که، بالغ بر ٢٣٠ میلیون مین هم در زرادخانه ها نگهداری می شود.

بدون تردید ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و همواره به عنوان یکی از کانون های آلوده به مین در دنیا شناخته می شود، گفتنیست که ایران پس از مصر دومین کشور از لحاظ گستردگی و آلوده شدن به مین در جهان شناخته می شود. بر پایه آمارهای اعلام شده، علاوه بر مین های کاشته شدە کنونی، نزدیک به ١٦ میلیون مین خنثی نشده در نوار مرزی ایران در ٥ منطقه از جمله در استان خوزستان، ایلام، کرمانشاه، ارومیه و سنندج وجود دارد و تا کنون هیچ اقدامی در راستای پاکسازی اراضی و زمین های آلوده به مین در ایران و نوار مرزی شهرهای مختلف کردستان صورت نگرفته، یعنی بالغ بر ٤٢ هزار کیلومتر مربع از اراضی ایران و کردستان را شامل می شود.

رژیم جمهوری اسلامی، در میان قریب به ١٧٠ کشور جهان که پیمان موسوم به "اتاوا" مبنی بر ممنوعیت از مین های زمینی را امضاء کرده اند، و علیرغم گستردگی و وسعت بالای آلودگی به میادین و زمین های زخمی، جزو ٣٠ کشوری است که، تا کنون این پیماننامه را نادیده گرفته و به آن نپیوسته است.

مسئولین حکومتی، سپاه، نهادهای امنیتی و مدیران مرکز ملی مین زدایی که تحت نظر "وزارت دفاع" است، از کاشت و انبار کردن و به کارگیری مین های زمینی کنونی و همچنین عدم پاکسازی مین های دوران جنگ ٨ ساله ی ایران و عراق، از آن به عنوان سازو کار دفاعی نام می برد.

با این حال، حوادث ناشی از انفجار انواع مین ها در مرزهای ایران و از جمله در کردستان، و تکرار این حوادث ناگوار، تا کنون نهادهای مربوطه و ذیربط را برآن نداشته که هم در راستای پاکسازی میادین و زمین های آلوده به مین گام بردارند و یا دستکم افکار عمومی را از آن آگاه سازند.

عدم حصار کشی میادین و اراضی آلوده به مین، فقدان علامت و یا نشانه هایی جهت آگاه سازی شهروندان مدنی، خلاء قانونی در حمایت از قربانیان مین و خانواده های آنان، نبود مکانیسم های کارآمد، بی تدبیری و سوء مدیریت، همه و همه دست به دست هم داده اند تا که، هرساله شهروندان زیادی اعم از کودکان و زنان، پیرو جوان، کولبران، گردشگران، کشاروزان و باغداران، عشایر، گله داران حتی خود نیروهای نظامی که وظیفه کار خنثی سازی را برعهده دارند، قربانی انفجار گاه و بیگاه مین های زمینی شوند. در این میان قربانی شدن شهروندانی که در آنسوی مرزهای ایران زندگی می کنند، را نباید نادیده گرفت.

در همین زمینه و بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی برخی از سازمان های حقوق بشری، تنها در سال ١٤٠٠ شمسی، در کردستان ٤٤ غیرنظامی قربانی انفجار مین و یا در واقع ناکارآمدی مسئولین و نهادهای مربوطه شده اند. برخی دیگر از منابع حقوق بشری از جمله هانا آمار کشته و زخمی های ناشی از انفجار مین را در سال گذشته میلادی، ٢٤ نفر در کردستان اعلام کرده.

ضمناً، در ٣ ماه ی نخست سال ٢٠٢٢ میلادی، ٧ شهروند در شهرهای مختلف کردستان به علت انفجار مین های کاشته شده کنونی و همچنین مین های خنثی نشده جنگ ٨ ساله ایران و عراق، به شدت زخمی شدند.

در واقع، نبردی نابرابر میان شهروندان مدنی و مین های خفته زمینی بدون حضور نیروهای نظامی و استقرار اداوت جنگی کماکان به قوت خود باقیست. تبعات و پیامدهای روحی، روانی و جسمی این موضوع هم خود جای بحث دارد که در این مجال نمی گنجد. در این میان، تغییرات جوی از جمله بارش های زمستانی و بویژه بارندگی ها در فصل بهار، موجب حرکت و جابجایی مین های کاشته شده به داخل روستاها و شهرها می شود و بارها شاهد انتشار تصاویر دلخراشی از این دست از اتفاقات در ایران و شهرهای مختلف کردستان از جمله در مریوان و مهاباد بوده ایم، و یا گرامی شدید که انفجار مین های عملنکرده را در پی دارد. اما بازهم مسئولین اقدامی جدی در این خصوص صورت نداده اند.

علیرغم موارد مذکور، طی سال های گذشته، ارگان های مرتبط در کرمانشاه و ایلام و شهرهای در تابعیت این دو مرکز، با اعلام اتمام پاکسازی زمین ها، اراضی و میادین آلوده به مین در این مناطق، با هدف فریب افکار عمومی جشن اتمام پاکسازی را برگزار کرده اند، اما این کار، اقدامی غیر کارشناسی، کاملا اشتباه و به گفته برخی از فعالین مدنی سهواً صورت گرفت و پس از ابلاغ پاکسازی در این مناطق، شهروندان بیشماری قربانی ندانم کاری مسئولین وقت شدند و فجایع این دست از اقدامات تعمدی، نشانگر عدم پاکسازی و یا خنثی سازی میادین آلوده به مین در کرمانشاه و ایلام و حتی استان خوزستان و دیگر نقاط آلوده به مین است.

با این وجود، طبق نظر کارشناسان نظامی، مناطقی هم که از مین های زمینی پاکسازی می شوند، میبآیست مدت ها تحت نظر باشد تا که اطمینان کامل حاصل شود که، هیچ شواهدی دال بر آلوده بودن وجود ندارد و علاوه بر آن، علائم و نشانه های هشدار را کماکان به کار بگمارند.

در همین چهارچوب، استانداردهای حفاظتی در مواجه با مین، مواد منفجره و گلوله های عمل نکرده و یا میادین آلوده به مین، توسط کشورها به شهروندانشان، بویژه در مناطقی که آلودگی وجود دارد، آموزش داده می شود، اما در ایران و کردستان، هیچ اقدامی با هدف روشنگری و حساس سازی صورت نگرفته و هیچ مکانیسم و اراده ای هم در این زمینه وجود ندارد. حتی اگر در برخی از موارد آموزش ناچیزی هم باشد، تصادفی است و در حین وقوع حوادث ناشی از انفجار مین صورت می گیرد، عملی که در واقع کافی نیست.

اگر در این خصوص نتیجه گیری کوتاهی باشد، می توان گفت که، عدم پاکسازی میادین و راضی آلوده به مین توسط نهادهای مربوطه و مرکز ملی مین زدایی (تحت نظر وزارت دفاع) ایران، نقض فاحش و آشکار حقوق بشر تلقی شده، و مسئولیت مستقیم حوادث ناشی از انفجار انواع مین ها و گلوله های کاشته شده کنونی و عمل نکرده قبلی و عدم حمایت از قربانیان، مستقیماً بر عهده ی دولت، مجلس، وزارت دفاع، سازمان ها و ارگان های نظامی و... است وباید در این زمینه پاسخگو باشند.

منابع آماری: پایگاه خبری آسونیوز، مرکز آمار روژهه لات تی وی، حقوق بشری هانا، رادیو فردا، مرکز آمار کردپا